Emigreren naar Zweden | Deel 2: Emigreren met kinderen

Emigreren is een keuze die je leven verandert. Veelal betreft het een weloverwogen keuze, voorafgegaan door een degelijke voorbereiding en gevolgd door een adequate en goed geplande uitvoering. Je denkt na over diverse aspecten van je dagelijks bestaan in het land waar je woont en zet dat af tegen wat je er na een emigratie in een ander land voor terugkrijgt. Dat alles, samen met de effort die het kost om te emigreren, bepaalt of je het de moeite waard vindt. Maar wat als iemand anders die keuze voor je maakt? Feitelijk is dat wat je als ouders doet wanneer je met kinderen emigreert. Uiteraard doe je dat met de beste bedoelingen en met alle liefde, maar het blijft een life changing event, hoe oud of jong je ook bent. Aangezien alle ouders, alle kinderen, alle landen en alle emigratieprocessen verschillend zijn ga ik hier geen handleiding of stappenplan schrijven hoe je je kinderen het beste en meest kindvriendelijk uit hun vertrouwde omgeving kunt losrukken. Ik ga ónze ervaring met ónze kinderen en ónze emigratie met je delen. Tot dusver dan. Ter leering ende vermaeck.

Met wie hebben we te maken?

Voordat ik uit de doeken ga doen hoe wij de emigratie met onze kinderen ervaren en hoe de kinderen dit beleven, is het handig om te weten wie deze persoontjes zijn. We hebben drie kinderen. Laten we ze voor het gemak even Lucie, Sam en Vesper noemen (om het simpele feit dat dat de prachtige namen zijn die we ze hebben gegeven toen ze werden geboren). Lucie is een bijdehante, talige, lieve vijfjarige. Ze is mogelijk een tikkeltje filosofisch voor haar leeftijd, ze houdt van kriebelbeestjes en van lekker vies worden. Sam is met zijn drieënhalf jaar oud zowel een kleine als een grote broer en gedraagt zich daar ook naar. Er is geen detail dat hem ontgaat en het liefst helpt hij met koken of klussen. Vesper wordt bijna twee, is de jongste en vindt daarom dat de algemeen geaccepteerde regels op haar niet zo van toepassing hoeven te zijn. Ze heeft een mening en ventileert die verbaal en non-verbaal, maar is tegelijkertijd de liefste poppenmama die ik ooit gezien heb.

Voorbereiden op emigratie met kinderen

Op het moment dat we wereldkundig maakten dat we wilden gaan emigreren was vooral iedereen enthousiast over onze timing voor wat betreft emigreren en de leeftijden van de kinderen. Want: ‘Als je emigreert met kinderen kunnen ze maar beter zo jong mogelijk zijn, dan zijn ze nog zo flexibel!’ En dat is ongetwijfeld een keer wetenschappelijk bewezen. Als je emigreert met drie kinderen kun je ze natuurlijk niet heel veel jonger vinden dan de onze, dus dat was een goed startpunt. Daarnaast was ik in het laatste halfjaar voor het besluit nog op vakantie geweest naar Zweden met de kinderen. Met name Lucie en Sam hadden daardoor wel meteen een goed gevoel bij hun nieuwe thuisland en waren laaiend enthousiast. Uit Vespers eerste woordjes kreeg ik echter geen goed onderbouwde mening over de situatie. Ze at goed, sliep prima en ontwikkelde zich een slag in de rondte. Toch blijken deze zo flexibele wezentjes gewoon kleine mensjes te zijn en geen programmeerbare robotjes waarvan je eenvoudig de taal- en locatie-instellingen kunt wijzigen.

Vlak na de beslissing om te vertrekken kwam eerst bij Lucie het besef dat nieuwe avonturen in Zweden gaan beleven ook inhoudt dat daarvoor dingen in Nederland opgegeven moeten worden. We hebben mazzel dat we hier te maken hebben met een optimistische kleuter waarmee je een redelijk gesprek kunt voeren over processen en emoties. Dat hebben we dus ook maandenlang gedaan, steeds meer naarmate de emigratie naderde. Want het is ook naar om je vriendjes hier achter te laten. We legden haar keer op keer uit dat echte vrienden niet per se bij elkaar in de buurt hoeven te wonen of elkaar veel hoeven te zien. We legden dat ook uit aan een aantal verdrietige vriendjes en vriendinnetjes.

Sams proces naar de emigratie toe leek een stuk eenvoudiger. Naarmate de vertrekdatum naderde, vroeg hij steeds vaker: ‘Gaan we vandaag naar Zweden? Ik wil niet meer wachten!’. Omdat hij in Nederland nog niet op school zat en zijn wereld dus niet veel groter was dan thuis en de gastouder, was de impact in zijn beleving niet zo ingrijpend.

En dan Vesper. Zoals ik al eerder benoemde was er aan haar niets bijzonders op te merken. Behalve dan dat ze iets minder enthousiast was dan wij over het feit dat we ‘even’ naar Zweden reden in september om ons nieuwe huis aan de kinderen te laten zien. Vier dagen autorijden in zeven dagen was nét iets teveel gevraagd. Dit was dan ook voor ons de reden om bij de uiteindelijke emigratie op te splitsen. Axel met de auto met de honden, ik met het vliegtuig met de kinderen.

Uitvoeren van emigratie met kinderen

Op een gegeven moment was het dan echt zover. De afscheidsborrels, -activiteiten en -etentjes dienden zich aan. Het moment was daar dat we een heleboel mensen voor een hele lange tijd niet meer zouden gaan zien. Daar namen we natuurlijk de tijd voor en we wilden dat ook voor de kinderen. Lucie liep in de laatste maanden in Nederland van verjaardagsfeestje naar speelafspraakje (druk sociaal leven, zo’n kleuter!). Ze maakte op de valreep nog wat nieuwe vriendjes en vroeg iedereen om straks in Zweden langs te komen. ‘Maar dat is heel lang in de auto, dus dan moet je wel blijven slapen!’ Ze berekende ook dat ons nieuwe hostel in Zweden precies genoeg bedjes zou hebben voor alle kindjes uit haar Nederlandse klas, en dan konden de juffen ook nog wel mee. Een week voordat we het vliegtuig naar Zweden namen, had Lucie haar laatste schooldag. Een bijzonder afscheid van een bijzondere klas, waarna Lucie er echt klaar voor was om te verhuizen. Op het moment zelf doe je als ouders natuurlijk maar wat, niet gehinderd door enige ervaring of kennis van zaken, maar achteraf gezien is het proces van afscheid nemen voor haar heel succesvol verlopen. In vlagen kwam voorbij dat ze een vriendje of vriendinnetje miste, maar dan belde ze even, stuurde een berichtje of schreef een brief. En misschien nog wel belangrijker: die lieve vriendjes en vriendinnetjes sturen (gelukkig!) ook allemaal iets terug.

Voor Sam en Vesper waren de laatste weken in Nederland minder intensief. Die genoten van het feit dat papa en mama niet meer naar hun werk hoefden. Ze gingen nog een laatste keer naar de gastouder waar ze zich al jarenlang zo thuis voelden, namen daar afscheid met een dikke knuffel en gingen op naar het volgende avontuur. Onbevreesd en onbevangen.

Nieuwe omgeving na emigratie met kinderen

We zijn nu een maand in ons nieuwe thuisland. Het hele gezin is nog op zoek naar een nieuw ritme, een nieuwe structuur op een nieuwe plek. Het zou ook niet eerlijk zijn om nu te proberen een ‘eindstand’ te formuleren over hoe de kinderen het doen hier. Een tussenstand is wel leuk om te vermelden, uiteraard to be continued.

Na twee weken in Zweden zijn de kinderen begonnen op een Zweedse förskola. Dit is te vergelijken met een Nederlandse peuterspeelzaal/kleuterschool. In Zweden gaan kinderen pas vanaf zes jaar naar school, maar gaan veel kinderen de hele week naar een förskola vanaf hun eerste verjaardag. Wat er hier gebeurde was bijzonder. Lucie, die in haar eentje heel gemakkelijk contact durft te maken, zit in dezelfde groep als Sam (voorbereidende groep op de grundskola). Lucie realiseert zich plots heel goed dat Sam daar de enige is die haar verstaat. Ze praat nogal graag, veel en snel dus daar kan niemand anders een touw aan vastknopen. Het resultaat daarvan is dat Lucie vooral met Sam lijkt te willen spelen. Lijkt. Want ondertussen onthoudt ze feilloos hoe alle kindjes heten en krijg ik de indruk dat ze de Zweedse taal vooral aan het absorberen is. Het feit dat ze zich voor het eerst in haar leven niet goed verstaanbaar kan maken maakt indruk op haar. Op Sam niet. Die komt nu voor het eerst het voordeel tegen van het feit dat zijn spraak laat begon te ontwikkelen en blijkt heel creatief in het begrijpen en begrepen worden op de förskola door vooral contextueel te ‘luisteren’. Toch is ook voor hem Lucie echt de veilige haven daar.

Een soort verrassing voor ons was Vespers reactie op de nieuwe situatie. Een verrassing die, achteraf gezien, geen verrassing had hoeven zijn. Vesper gaat naar dezelfde förskola, maar zit in een ander groepje met wat kleinere kinderen. Waar wij uitgingen van een gemakkelijke overgang, want ‘Vesper is het jongst en een heel gemakkelijk kind dus ze zal wel snel gewend zijn’, bleek niets minder waar. Vesper is namelijk nog nooit ergens zonder ouders, Lucie of Sam geweest (logeren bij opa en oma daargelaten). Deze jongedame weet precies dat er slechts één deur is die haar scheidt van Lucie en Sam en zet het daarom net zo lang op een krijsen tot een van de lieve juffen met haar naar de andere groep gaat om met haar broer en zus te spelen. Voor fruit of de lunch terug naar haar eigen groep? Vesper vindt het geen goed plan en eet geen hap (zeer ongewoon). Het behoeft weinig uitleg dat de nachtrust van Vesper hier niet op vooruit ging (en die van ons dus ook niet). We hebben, voor het gewenningsproces, besloten om de kinderen ook nu in de kerstvakantie een paar dagen per week naar de förskola te laten gaan. De groepen zijn nu gecombineerd en daardoor zijn ze de hele dag samen. Voor nu prima, ze eet, speelt en slaapt. In 2023 zien we weer verder!

To be continued…

Hoe flexibel kleine kinderen ook zijn, een emigratie heeft impact en het hangt van zo veel factoren af hoe groot die impact is en hoe die zich uit. Dit is van tevoren niet tot nauwelijks te overzien. Dus roei je met de riemen die je als gezin hebt en stapt iedereen elke avond met rode wangetjes moe en voldaan zijn bed in.

Na een maand kunnen we melden dat de kinderen nog geen vloeiend Zweeds spreken, maar dat de eerste woordjes in hun nieuwe taal een feit zijn. Echte nieuwe vriendschappen zijn er nog niet gesloten, maar het begin is al wel gemaakt (zowel door de kinderen als door onszelf).