Fika: 7x de Zweedse koffiecultuur

De Zweden hebben het voor elkaar gekregen om van de koffiepauze een nationale traditie te maken. Koffiepauze is dan ook niet een vertaling van ‘fika’ die recht doet aan dit vaak dagelijks terugkerend ritueel. Fika is meer dan koffie drinken. Het is een moment waarop iedereen even het werk neerlegt en tijd maakt voor elkaar. Uiteraard onder het genot van een goede kop koffie. En iets lekkers. De Zweden zijn eindeloos creatief met gebak. Met of zonder fruit, marsepein of slagroom. Met saffraan, kardemom of kaneel. Er gaat een hele nieuwe wereld voor je open op het gebied van zoetigheid. Bij Hovra Vandrarhem houden we van zelfgemaakt. Zelfgemaakt brood, zelfgemaakte jam, chutney en marmelade, maar dus ook van zelfgemaakt gebak. Het toeval wil dat er in dit land een kalender bestaat met dagen (matdagar) die in het teken staan van een bepaald soort eten, vaak gebak. Met deze kalender als basis wil ik je graag meenemen door de Zweedse fika.

7x Zweedse fika, een koffiemoment van rust

1. Fettisdagen (een dinsdag tussen begin februari en begin maart)

Fettisdagen, letterlijk vertaald ‘de vette dinsdag’, valt niet elk jaar op dezelfde datum. Dit heeft te maken met de oorsprong van Fettisdagen. Het wordt traditioneel gevierd op de dinsdag voordat de vastentijd begint op aswoensdag. Je mag je dus nog één keer helemaal laten gaan voordat je begint met vasten. Een traditie die niet enkel voor Zweden geldt, maar ook voorkomt in bijvoorbeeld Frankrijk (Mardi Gras). Leuke weetjes natuurlijk, maar tegenwoordig wordt er een stuk minder aandacht besteed aan de achtergrond en het vasten. Des te meer aandacht is er voor wat op Fettisdagen echt belangrijk is: Semlor! Dit is het meervoud van semla, een brioche-achtig broodje dat gevuld wordt met amandelspijs en room en bestrooid met poedersuiker. In Zweden is het redelijk eenvoudig om semlor zelf te maken gezien de benodigde broodjes los te kopen zijn in de winkel. Vullen en smullen dus. Wil je alles helemaal zelf maken dan komt er iets meer bij kijken, maar het resultaat is dan wel echt fantastisch!

2. Mazarindagen (13 maart)

Een mazarin is een klein gebakje dat er eenvoudig uitziet, redelijk gemakkelijk te maken is en mateloos populair is in Zweden. Ideaal voor bij de koffie dus. De mazarin bestaat uit een bakje van zanddeeg gevuld met amandelspijs en een laagje glazuur erop. Zie het als een Zweedse combinatie tussen een gevulde koek en een roze koek. Het is in Zweden bij elke Konditori te koop (en bij elke supermarkt trouwens ook), maar zelf maken is leuker! Het is niet gemakkelijk om aan een Nederlandstalig recept te komen, maar gelukkig zijn de meeste Zweedse recepten voor Mazariner ook voor Nederlanders ook goed te ontcijferen. Het geweldige aan dit gebak is dat het ook heel goed als een traybake te maken is.

3. Våffeldagen (25 maart)

Våffeldagen (Wafeldag) heeft, net zoals fettisdagen, een kerkelijke achtergrond. De datum 25 maart is van origine Marie bebådelsedag (Maria-boodschap), de aankondiging van de geboorte van Jezus aan Maria door de engel Gabriël, negen maanden voor kerst. De dag werd later ook wel Vårfrudagen genoemd, als aankondiging van de lentelandbouw rond deze periode. Op deze dag werden er altijd wafels gegeten, waardoor een verbastering van Vårfrudagen naar Våffeldagen snel gemaakt is. Lang verhaal kort: de Zweden zijn dól op wafels. Het zijn hartvormige wafels die helemaal niet zoet zijn. Vanzelfsprekend hebben de Zweden daar een oplossing voor: je eet ze met slagroom en (bij voorkeur zelfgemaakte) jam.

4. Hembakatdagen (6 mei)

Hembakatdagen (zelfgebakkendag) is vrij jong. Het is bedacht door een baktijdschrift in 2014 en werd zo’n succes dat het uiteindelijk op de kalender met matdagar is beland. Op deze dag staat niet een bepaald soort koek of gebak centraal, maar juist de activiteit van het bakken en vervolgens samen met familie en vrienden genieten van de baksels en zoetigheden. En het mooie is: het maakt niet uit wat het is! Muffins, perentaart, kardemombollen, cake of koekjes, alles mag zolang het maar zelfgemaakt is. Wat bak jij dit jaar op hembakatdagen?

5. Kanelbullensdagen (4 oktober)

Wie Zweden zegt, zegt Kanelbulle. Het bestaat voornamelijk uit meel, suiker, boter en kaneel en ruikt heel herfstig en gezellig. Kanelbullar (meervoud) zijn in Zweden overal te koop in diverse variaties. Het bijzondere eraan in Zweden (want kaneelgebak kennen ze natuurlijk in meer landen) is dat er ook kardemom in zit. Dit geeft een extra unieke smaak aan deze wereldberoemde Zweedse zoetigheid. Zelf maken? Niet moeilijk! Pas op met uitdelen, want je maakt jezelf populairder dan je misschien wilt.

6. Kladdkakansdagen (7 november)

Vul ‘kladdkaka’ in op Google Translate en je krijgt als vertaling ‘plakkerige chocoladetaart’. Need i say more? Ik doe het toch. Kladdkaka lijkt nog het meest op een brownie, als je het met een ander gebakje zou willen vergelijken. En hoewel de basis van kladdkaka redelijk simpel is, worden er veel variaties op gemaakt. Je kunt het serveren met ijs, slagroom, vers fruit of zelfs meringues. Of maak het een keer met witte chocolade. Het grote succes achter dit gebak is dat het enorm eenvoudig te maken is met weinig ingrediënten. Iedereen kan het. En ook niet onbelangrijk: nagenoeg iedereen houdt ervan.

7. Pepparkakansdagen (9 december)

Een koekje. Een heel Zweeds koekje. Niet te verwarren met peperkoek, want daar lijkt het helemaal niet op. Of pepernoten, wat gezien de timing van pepparkakansdagen wel logischer zou zijn. Maar nee, pepparkakor zijn een soort dunne kerstkoekjes boordevol gember, kaneel, kruidnagel en kardemom. Ze worden in Zweden het meest verkocht in november en december in de aanloop naar kerst. Ze kunnen allerlei vormen hebben en met kinderen kun je ze leuk decoreren of er huizen van bouwen (pepparkakshus). Kortom, een heel veelzijdig koekje. Afgelopen winter, vlak na onze emigratie, kwam ik erachter dat het nog veelzijdiger was dan ik dacht. Pepparkakor blijken namelijk enorm lekker te zijn in combinatie met ädeloströra, een soort mengsel van blauwe kaas en room. Vraag me niet hoe het kan, maar het werkt!

Loopt het water je al in de mond bij het lezen van deze blog? Dit is pas een kleine selectie uit al het lekkers dat Zweden te bieden heeft. Ben je nieuwsgierig geworden naar het gebak en wil je de fikacultuur zelf ervaren, dan wordt het tijd om Zweden te bezoeken. Ook bij de Hovra Vandrarhem outdooractiviteiten zit een fika (of lunch) inbegrepen. Want zeg nou zelf: zo’n koffiepauze in de vrije natuur na geleverde inspanning is natuurlijk het allerlekkerst!